زنیان (1)
نانخواه
Trachyspermum ammi (L.) Sprague
Family: Apiaceae
Synonyms: Trachyspermum copticum L., Ammi copticum L., Bunium copticum (L.) Spreng., Bunium copticum (L.) Spreng., Sison ammi L.
English name: Bishop’s weed, Ajowan caraway, Bullwort, Omum plant
ريخت شناسي گياه: گياهي يك‌ساله يا پايا است. برگها با تقسيمات 1 يا 2 و يا 3 بار شانه‌اي بوده و گلبرگ سفيد يا زرد، واژ قلبي و در انتها خميده مي‌باشد. ميوه‌ها تخم مرغي يا بيضوي، در بالا باريك، در قاعده صاف و پوشيده از پرز و خميل‌هاي سفيد رنگ است (2).
محل رويش: در تبريز، بين ايذه و دره دژ، اطراف درياچه ني ريز فارس، كرمان، تربت حيدريه و تفتان بلوچستان پراكندگي دارد (2).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: ميوه در ماه‌هاي مرداد و شهريور جمع‌آوري مي‌شود (3).
قسمت مورد استفاده: بذر (4).
كاربرد درماني: اين گياه داراي اثرات افزايش دهنده ادرار، مقوي، خلط آور، ضدگرفتگي عضلاني، تسهيل كننده هضم و ضدعفوني كننده قوي مي‌باشد. بصورت خوراكي براي سرماخوردگي، سرفه، آنفلوآنزا، آسم، اسهال، آرتريت، روماتيسم مصرف مي‌شود (4).
آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: عصاره گياه با تغيير در متابوليسم اسيد آراشيدونيك در پلاكتهاي انساني، اثرات ضدتجمع پلاكتي دارد (5). تأثير عصاره اين گياه در مهار فعاليت هليكوباكترپيلوري و اثرات ضدقارچي از روغن فرار آن گزارش شده است (6، 7).
احتياط مصرف: مطلبي يافت نشد.
منع مصرف: مطلبي يافت نشد.
تركيبات شيميايي: اسانس (تيمول) (8).
نحوه و ميزان مصرف: ميوه خشك آن 1 تا 2 گرم سه بار در روز بصورت دم كرده و روغن فرار آن 2/0 تا 5/0 ميلي‌ليتر در روز استفاده شود (9).
مصرف غذايي: غده‌هاي اين گياه به حالت خام يا پخته مصرف مي‌شود (8).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: فرآورده دارويي ندارد.
منابع:
1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
2- قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 785
3- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 277
4- Dent bown. Encyclopedia of Herbs and other uses. 1996: 364
5- Prostagladins Leukot Essent Fatty acids 1988 Jui; 33 (1): 1-6
6- Nariman F, Eftekhar F, Habibi Z, Falsafi T. Anti-Helicobacter pylori activities of six Iranian plants. Helicobacter. 2004 Apr;9(2):146-51
7- Singh SP, Dubey P, Tripathi SC. Fungitoxic properties of the essential oil of Trachyspermum ammi sprague. Mykosen. 1986 Jan;29(1):37-40
8- زرگري، علي. گياهان دارويي. (جلد 2) موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 518
9- كميته تدوين فارماكوپه گياهي ايران. فارماكوپه گياهي ايران. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. معاونت غذا و دارو، 1381: 401